Tarihte bugün: 29 Eylül
ABD'li aktör James Dean, 1955 yılında Porsche Spyder marka arabasıyla yaptığı bir trafik kazasında 24 yaşında öldü.
Dean, 'Cennetin Doğusu', 'Asi Gençlik' ve 'Devlerin Aşkı' filmlerinde başrol üstlendi.
Empire Dergisi tarafından 1995 yılında sinema tarihinin en çekici 100 yıldızı arasında gösterilen Dean, ilk başrolüyle Oscar’a aday gösterilen altı erkek oyuncu arasında yer alıyor.
Diğerleri ise Alan Arkin, Lawrence Tibbett, Orson Welles, Paul Muni ve Montgomery Cliff.
Fairmount'da geleneksel olarak düzenlenen James Dean Festivali, her sonbahar mevsiminde ziyaretçilerin akınına uğruyor.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1207: Mevlana Celaleddin Rumi, Belh kentinde dünyaya geldi.
1517: Oruç Reis, Cezayir zaferini elde etti.
1520: Kanuni Sultan Süleyman tahta çıktı.
1579: Sokollu Mehmet Paşa öldü.
1930: İlk sivil tayyarecilerimizden Vecihi Bey, kendi yaptığı tayyaresiyle Göztepe'den Yeşilköy'e uçtu. Vecihi Bey, Anadolu halkına ilk uçak gezilerini yapma olanağı da sağlamıştı.
1956: Soprano Leyla Gencer, San Francisco'da konser verdi.
1960: Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu.
1978: Başbakan Bülent Ecevit ilk 'Köy-Kent' uygulamasını Bolu'nun Mudurnu ilçesine bağlı Taşkesti Köyü'nde başlattı.
1978: Edebiyat tarihçisi Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan, İstanbul'da öldü.
1991: İstanbul Metrosunun ön tünel inşaatı başladı. Açılışı Sosyal Demokrat Halkçı Parti Genel Başkanı Erdal İnönü yaptı.
1999: Eski milli eğitim, kültür bakanlarından Bolu milletvekili Avni Akyol, kalp krizi sonucu vefat etti.
Tarihte bugün: 29 Eylül
Fransız romancı Emile Zola, 1902'de yaşamını yitirdi.
Fransa'da natüralizm akımın öncüsü Émile Zola, Paris'te doğdu.
Zola, 1862’de Haşet kitapevinde işe başladı, 1864’de ise ilk hikayeleri basıldı.
'Les Mysteres de Marseille' adlı romanı Marsilya’da tefrika edilen Zola, 1867’de kısa sürede tanınmasını sağlayan 'Therese Raquin'i tamamladı.
1902 sonbaharında, yatak odasında duman zehirlenmesinden öldü.
'Nana', 'Germinal' ve 'Meyhane', Zola'nın en tanınmış romanları.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1499: İnebahtı Kalesi fethedildi.
1911: Trablusgarp topraklarının İtalya'nın eline geçmesiyle sonuçlanan ve İtalya ile Osmanlı devletini karşı karşıya getiren Trablusgarp Savaşı başladı.
1923: Filistin'de İngiliz mandası resmen yürürlüğe girdi.
1929: Muhsin Ertuğrul'un yönettiği 'Ankara Postası' filminin ilk gösterimi, İstanbul'da yapıldı.
1933: Komünist Enternasyonal Genel Sekreteri Georgi Dimitrov'un suçlandığı Almanya Meclisi Reichstag'ın yakılması soruşturmasında öteki sanık Marinus Van Der Lubbe, yangını çıkardığını itiraf etti.
1960: Demokrat Parti kapatıldı.
1972: Milliyet Sanat Dergisi'nin ilk sayısı çıktı.
1984: Yönetmen Atıf Yılmaz, 1984'de 'Bir Yudum Sevgi', bir yıl sonra da 'Dul Bir Kadın' adlı filmleriyle iki yıl üst üste Altın Portakal Ödülü'nü aldı.
1992: Hakkari'nin Şemdinli ilçesi Derecik Jandarma Karakoluna saldıran teröristlerden 200'ü öldürüldü.
1994: Eski Adalet Bakanı ANAP'lı Mehmet Topaç, Ankara'daki avukatlık bürosunda, yasadışı Dev-Sol örgütü üyesi oldukları iddia edilen 4 kişinin silahlı saldırısı sonucu öldü.
2003: Gazeteci Tuğrul Şavkay, vefat etti.
Tarihte bugün: 28 Eylül
Fransız kimya ve biyoloji bilgini Dr. Louis Pasteur, 1865'te yaşamını yitirdi.
Ecole Normale Superiéur'ün fen bölümünü bitiren Pasteur, 1847'de fizik ve kimya dalında doktora derecesi aldı.
Bu yıllarda izomerlik, kristal yapı ve optik etkinlik konularındaki çalışmalarıyla adını duyurmayı başaran Pasteur, 1848'de Strasbourg Fen Fakültesi'nde yardımcı kimya profesörlüğüne yükseltildi.
1854'te Lille Fen Fakültesi'nde kimya profesörlüğüne ve Ecole Normale'de kurulmasını istediği araştırma laboratuarının yöneticiliğine getirildi.
Bu laboratuarda, 1871'de şarbon, tavuk kolerası ve kuduz gibi virütik hastalıklar, bağışıklık mekanizması ve aşı hazırlama teknikleri üzerinde çalışmaya başlayan Pasteur, kuduz köpekler üzerindeki incelemelerini daha güvenli bir ortamda yapabilmek için 1885'te eski bir imparatorluk şatosunu amaca uygun olarak düzenleyerek, Pasteur Enstitüsü'nün çekirdeğini oluşturdu.
Aşı tarihinde ikinci önemli bilim adamı olan Louis Pasteur, kuduz aşısını geliştirirken birçok kral ve kraliçe yanında Osmanlı padişahı İkinci Abdülhamid’den de yardım istedi.
Padişah bu isteği karşılıksız bırakmadı, 800 bin altın ile birlikte bir nişan gönderdi, Paris’e göndereceği bir grup hekime bu aşının üretiminin öğretilmesini talep etti.
Zoeros Paşa başkanlığında Pasteur’ün laboratuarına giden yedi kişilik ekip bir yıl sonra yurda döndü ve Pasteur’ün kuduz aşısını kullanıma sunmasından bir yıl sonra, 1886’da İstanbul’da kuduz aşısı üretmeye başladı.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1730: Patrona Halil isyanı başladı.
1891: 'Moby Dick'in yazarı, Amerikalı şair ve yazar Herman Melville 72 yaşında öldü.
1920: Kazım Karabekir komutasındaki Türk ordusu, Doğu'da Ermenileri yendi.
1950: BM emrine verilen Kore Birliği, Türkiye'den yola çıktı. Birlik, önce özel trenlerle İskenderun'a nakledildi; buradan da gemilerle Kore'ye doğru hareket etti.
1955: Türk Migros İstanbul'da hizmete başladı.
1970: Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdül Nasır öldü.
1982: Halk arasında 'Banker Kastelli' diye anılan Abidin Cevher Özden, Tunus'ta yakalandıktan sonra Türkiye'ye getirilerek tutuklandı.
1993: Şair Tevfik Akdağ 61 yaşında İstanbul'da öldü.
1995: Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat ile İsrail Başbakanı İzak Rabin, Batı Şeria'nın Filistin yönetimine devri konusunda anlaştılar.
Tarihte bugün: 27 Eylül
Kaptanı Derya Barbaros Hayrettin Paşa, Cenevizli Amiral Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasına karşı Preveze Deniz Zaferi'ni 1538'de kazandı.
Savaş, Adriyatik Denizi'nin Arta Körfezi kıyısında Preveze Kalesi önündeki açık sularda yapıldı.
Osmanlılar, 400 şehit ve 800 yaralı verdi. Bir Osmanlı gemisi de hasar gördü.
Preveze Zaferi'nden sonra Akdeniz, Türk gölü haline geldi.
Avrupa krallarının desteğindeki deniz korsanlığının önüne geçilip, deniz seyahati, ticareti ve sahildeki halkın emniyet ve huzuru sağlandı.
Kuzey Afrika’daki İslam devletleri, Avrupa devletlerinin saldırılarından korundu. Denizden hac yolu emniyet altına alındı.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1529: Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı ordusu Viyana'yı kuşatmaya aldı.
1922: Yunan Kralı I Konstantin Anadolu yenilgisi sonrasında tahtını terk etmek zorunda kaldı.
1931: 1930'da Türkiye'nin de katılımıyla ilk kez resmi nitelik kazanan Balkan Oyunları'nın ikincisi başladı.
1951: Kurtuluş Savaşı'nda yararlılıkları bulunan Yörük Ali Efe, Nazilli'nin Kavaklı Köyü'nde öldü.
1961: Suriye'de askeri darbe oldu. Yeni hükümet, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrıldığını ilan etti. Türkiye, Suriye'nin yeni hükümetini tanıdı.
1970: Arap Zirvesi Mısır'da toplandı. Ürdün Kralı Hüseyin ile Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat, ateşkes anlaşması imzaladı.
1971: Türk-İran demiryolu hattı, Van feribot iskelesinde düzenlenen törenle açıldı.
1973: Seçim gezisi için Isparta'ya gelen CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e taş ve şişe atıldı.
1976: Ankara'da 'DGM'ye Hayır' mitingi düzenlendi.
2000: Zorunlu Deprem Sigortası uygulaması başlatıldı.
2003: TÜBİTAK-BİLTEN tarafından teknoloji transferiyle üretilen Türkiye'nin ilk mini gözlem uydusu BİLSAT, Rusya'dan uzaya gönderildi.
2003: Türkiye'nin ilk milli maratoncularından, Balkan ve Doğu Akdeniz kupalarında şampiyonlukları bulunan Şevki Koru, 94 yaşında vefat etti.
Tarihte bugün: 26 Eylül
Tiyatro sanatçısı Kerim Afşar, Başkent Üniversitesi Hastanesi'nde 2003 yılında vefat etti.
1930 yılında İstanbul'da doğan Kerim Afşar, amatör olarak sahneye ilk kez ortaokulda çıktı.
1953 yılında Shakespeare'den Arthur Miller'e kadar birçok yapıtta önemli roller üstlendiği Devlet Tiyatrosu'na katılan Afşar, Muhsin Ertuğrul'un öğrencisiyken 1951'de Cyrano de Bergerac'ta D'artanyan rolünü oynadı.
Afşar, 1980 yılında da Peter Stein yönetiminde Berlin Oyuncuları ile Berlin Schaubühne Tiyatrosu'nda Türk Projesi olarak gerçekleştirilen 'Giden Tez Geri Dönmez', 'Keşanlı Ali Destanı' ve 'Kurban' oyunlarında oynadı.
1983'te Devlet Tiyatrosu'na dönen ve çeşitli oyunlarda yönetmenliğinin yanı sıra, dublaj çalışmaları da yapan Kerim Afşar, 'Çalıkuşu', 'Yılan Soyu', 'Arkadaş', 'Mine' adlı filmlerde rol aldı.
Kerim Afşar, Ankara Uluslararası Tiyatro Festivali'nde Onur Ödülü ve 39'uncu Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde Yıldırım Önal Özel Anı Ödülü'nü aldı.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1669: Girit adası, Türk egemenliği altına girdi.
1887: Emile Berliner gramofonun patentini aldı.
1907: Yeni Zelanda, İngiltere'den bağımsızlığını ilan etti.
1932: Birinci Türk Dil Kurultayı toplandı.
1947: İngiltere, Filistinliler ile Yahudilerin kendi geleceklerine kendilerinin karar vermesi gerektiğini açıkladı.
1960: Küba lideri Fidel Castro, 4 saat 29 dakika ile BM tarihindeki en uzun konuşmayı yaptı.
1961: Orgeneral Cemal Gürsel, Cumhurbaşkanı seçildi.
1980: Paris Büyükelçiliği'nin basın danışmanı Selçuk Bakkalbaşı, Ermeni teröristlerin düzenlediği silahlı saldırı sonucu yaralandı.
1984: Çin ile İngiltere, Hong Kong'un 1997'de Çin kontrolüne geçmesi için anlaştılar.
1989: Vietnam'daki son ABD askerleri, Kamboçya'dan ayrıldı.
1999: Devlet İstatistik Enstitüsü, 17 ağustos depreminin konutlara 2.1 milyar dolar hasar verdiğini açıkladı.
1999: Ankara Ulucanlar Kapalı Cezaevi'nde, jandarmanın tünel kazıldığı ihbarı üzerine arama yapmak istemesi üzerine çıkan olaylarda 11 tutuklu ve hükümlü öldü, 20 tutuklu ve hükümlü yaralandı.
Tarihte bugün: 25 Eylül
İstanbul'da 1925 yılında tulumbacı teşkilatı yerine, modern motorlu itfaiye teşkilatı kuruldu.
Padişah III Murat tarafından 1579 yılında İstanbul kadısına hitaben yazılan bir fermanda, evlerin çatısında, ulaşabilecekleri uzunlukta bir merdiven ve içi su dolu bir fıçı bulundurulması salık verildi.
Şehirde çıkan yangınları söndürmek amacıyla kurulan ilk teşkilat 'Yeniçeri Tulumbacı Ocağı' oldu.
1826 yılında yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra mahalle tulumbacıları ve itfaiye ekipleri 'Bostancı Tulumbacılar Ocağı' oldu.
1872 yılında Askeri İtfaiye Teşkilatı, Cumhuriyetin ilanının ardından modern motorlu itfaiye teşkilatı kuruldu.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı'na bağlı ekipler, itfaiye teşkilatının kuruluşunun 290'ıncı yılı nedeniyle ilköğretim okullarında eğitim ve tatbikatlara devam ediyor.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1396: Yıldırım Bayezid, Niğbolu Zaferi'ni elde etti.
1561: Şehzade Bayezid idam edildi.
1911: İtalya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.
1956: İstanbul'da geniş çaplı istimlak çalışmaları başlatıldı.
1960: Yassıada'da tutuklu bulunan eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, kemeriyle intihar girişiminde bulundu. Bayar, nöbetçi teğmen tarafından kurtarıldı.
1974: Bilim adamları, aerosol spreylerin ozon tabakasını tahrip ettiği konusunda uyarıda bulundu.
1979: Arjantin Devlet Başkanı Juan Peron'un eşi Eva Peron'un yaşam öyküsünü anlatan''Evita' müzikalinin prömiyeri, Broadway Tiyatrosu'nda yapıldı.
1982: Türkiye'nin ilk kadın Büyükelçisi Filiz Dinçmen, Amsterdam'da görevine başladı.
2001: Tekel'in Küba ile ortak kurduğu TEKA Puro Fabrikası İstanbul'da açıldı
Tarihte bugün: 24 Eylül
Türk Sanat Müziği Sanatçısı Zeki Müren, TRT İzmir Stüdyosu'nda katıldığı program sırasında fenalaşarak yaşamını yitirdi.
1931 yılında Bursa'da doğan Müren, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'nin Yüksek Süsleme Bölümü Sabih Gözen atölyesinden mezun oldu.
Bursa'da tamburi İzzet Gerçeker'den aldığı solfej ve usül dersleriyle musiki bilgileri öğrenmeye başlayan sanatçı, 1950'de sınavla İstanbul radyosu'na girdi.
600'ü aşkın plak, kaset, CD dolduran Müren'in plağa okuduğu ilk şarkı ise Şükrü Tunar'ın 'Bir Muhabbet Kuşu' güfteli şarkısı.
'Sanat güneşi' unvanlı Müren, 1955'te, 'Manolyam' adlı şarkısıyla Türkiye'de ilk kez verilen Altın Plak ödülünü kazandı.
Kalp rahatsızlığı ve şeker hastalığı yüzünden 1980'den sonra sahneden uzaklaşan sanatçı, Bodrum'daki evine kapandı.
Müren, TRT İzmir Stüdyosu'nda katıldığı program sırasında fenalaşarak yaşamını yitirdi.
Günün diğer öenmli gelişmeleri:
1566: Onbirinci Osmanlı Padişahı II Selim tahta çıktı.
1882: İstanbul Beyazıt Kütüphanesi kuruldu.
1884: İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, İzmir'de dünyaya geldi.
1947: Hindistan'da Müslüman mültecileri taşıyan tren, Pencap sınırında durduruldu. Sihler, bin 200 mülteciyi kurşuna dizdi.
1956: Türk Dil Kurumu 'En İyi Yapıt Ödülü'nü, 'Ali' adlı romanıyla Orhan Hançerlioğlu kazandı.
1960: Yüksek Adalet Divanı kuruldu.
1973: Şair Şükufe Nihal (Başar), 77 yaşında İstanbul'da öldü. Padişah V Murat'ın baştabibi Emin Paşa'nın oğlu Miralay Ahmet Beyin kızı olan Şükufe Nihal, Mütareke yıllarında ikinci eşi Ahmet Hamdi (Başar) ile Müdafai Milliye Grubu'nda çalıştı. Kadınlar Birliği'nin kurucuları arasında yer aldı.
1973: Şilili Şair Pablo Neruda, Santiago'da öldü.
1999: 12 mart 1971 Muhtırası'nda imzası bulunan eski Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur öldü.
Tarihte bugün: 23 Eylül
Psikanalizin babası sayılan Sigmund Freud, 1939'da Londra'da öldü.
Freud, Musevi bir ailenin çocuğu olarak 1856'da Moravia'da doğdu.
Viyana Lisesi'nin Avusturya devlet arşivlerine gönderdiği kayıtlar, Avusturyalı doktor ve psikolog Freud'un lisedeyken doğa bilimleri hariç tüm derslerden yüksek notlar aldığını gösterdi.
Lisede özellikle Almanca ve ahlak dersinden en yüksek notları alan Freud'un, din, Latince, Yunanca, fizik, matematik, tarih, coğrafyada da başarılı olduğu görülüyor.
Öncelikle hipnoz üzerinde çalışmış olan Freud, daha sonra hastayı uygun yöntemlerle tedavi etmenin yollarını aramış ve serbest çağrışım yöntemiyle hastanın aklından geçen herşeyi eksiksizce anlatması ilkesine dayanan psikanalizi geliştirmişti.
"Hiçbir erkek, cinsel ilişki kurmak istemeyeceği bir kadınla yakın arkadaş olmaz" önermesi Freud'a ait.
Freud'un bazı eserleri:
'Gündelik Yaşamın Psikopatolojisi'
'Düşlerin Yorumu'
Psikanaliz Üzerine Beş Ders'
'Totem ve Tabu'
'Narsisizmin İncelenmesine Giriş'
'Uygarlığın Huzursuzluğu'
'Haz İlkesinin Ötesinde Ben ve İd'
'Musa ve Tektanrıcılık'
Freud'un 1873 yılında mezun olduğu Viyana Lisesi'nin adı daha sonra 'Sigmund Freud' olarak değiştirildi.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1856: İzmir-Aydın hattı demiryolu imtiyazı, bir İngiliz şirketine verildi. 1866 yılında işletmeye açılan 612 kilometrelik demiryolu hattının imtiyazı 15 ekim 1950'de
dolacaktı. Ancak genç Cumhuriyetin hükümeti, bu hattı 30 mayıs 1935'te satın aldı.
1942: Naziler, Auschwitz'te gazla öldürme katliamlarına başladı.
1947: Bulgaristan Partisi Lideri Nikola Petkov asıldı.
1954: Doğu Almanya polisi, 400 kişiyi, ABD ajanı olmak iddiasıyla tutukladı.
1961: THY'nin Kıbrıs-Adana-Ankara seferini yapan 'Tay' uçağı, Etimesgut Havaalanı yakınlarında Karanlıktepe'ye çarparak düştü, 28 kişi öldü.
1969: ODTÜ öğrencisi Taylan Özgür, İstanbul'da polis tarafından vurularak öldürüldü.
1996: Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu'nun, evli erkeğin zinasına ayrıcalık tanıyan maddesini iptal etti.
1999: Abdullah Öcalan, bir açıklama yaparak, terör örgütünden bir grubun silahlarıyla birlikte Türkiye'ye gelip teslim olmasını istedi.
Tarihte bugün: 22 Eylül
Besteci ve müzik yorumcusu Fikret Kızılok, tedavi gördüğü İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde 2001'de yaşamını yitirdi.
1946 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Kızılok, müzikle Galatasaray Lisesi’nin ilkokul kısmında tanıştı.
'Yumma Gözün Kör Gibi ! Yağmur Olsam', Kızılok’un asıl çıkışını yaptığı plak oldu.
Kızılok, 22 eylül 2001 günü uzun süre çektiği rahatsızlığın neticesi olarak kaldırıldığı hastanede hayata veda etti.
Bu kalp seni unutur mu?
Yıllar geçse de üstünden, bu kalp seni unutur mu
Kader gibi istemeden, bu kalp seni unutur mu
Bir hasretlik yüzün vardı, içinde bir hüzün vardı
Söyleyecek sözün vardı, bu kalp seni unutur mu
Bu kalp seni unutur mu, kalbim seni unutur mu
Anlamı yok tüm sözlerin, sensiz geçen gecelerin
Yaşanacak senelerin, bu kalp seni unutur mu
Bambaşka bir halin vardı, farketmeden beni sardı
Benliğimi benden aldı, bu kalp seni unutur mu
Bu kalp seni unutur mu, kalbim seni unutur mu
Bana aşkı veren sendin, sonra alıp giden sendin
Yollarımız ayrı derdin, bu kalp seni unutur mu
Oysa düşlerim başkaydı, birdenbire yarım kaldı
Yaşanacak çok şey vardı, bu kalp seni unutur mu
Bu kalp seni unutur mu, bu kalp seni unutur mu
Her gün akşam yastığımda, üşüyorum yokluğunda
Yaşıyorum boşluğunda, bu kalp seni unutur mu
Bambaşka bir halin vardı, farketmeden beni sardı
Benliğimi benden aldı, bu kalp seni unutur mu
Bu kalp seni unutur mu, bu kalp seni unutur mu
Solo albümler:
'Not Defterimden'
'Zaman Zaman'
'Yana Yana'
'Olmuyo Olmuyo'
'68'ler'
'Seçme Eserler - 68'ler 2'
'Yadigar'
'Mustafa Kemal-Devricinin Güncesi'
'Gün Ola Devran Döne'
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1520: Dokuzuncu Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim öldü.
1792: Fransa'da cumhuriyet ilan edildi.
1903: İtalo Marconi, kornet dondurma külahının patentini aldı.
1908: Bulgaristan, Osmanlı'dan bağımsızlığını ilan etti.
1919: Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kuruldu.
1932: Yazar, gazeteci ve besteci Ahmet Rasim 68 yaşında öldü.
1943: Ankara Fen Fakültesi kuruldu.
1959: Avrupa ile ABD arasındaki ilk telefon kablo hattı resmen açıldı.
1964: Sosyal Demokrat Parti kuruldu.
1964: Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Yassıada hükümlüsü Refik Koraltan, Rüştü Erdelhun, Selim Yatağan ve Nedim Ökmen'i hastalık nedeniyle affetti.
1980: İran-Irak savaşı başladı.
1984: Gökova Körfezi'nde, Ören ve Türkevleri köyleri civarında kurulması planlanan termik santralın yapımını engellemek isteyen köy kadınları, yol kapatma eylemi yaptı.
1985: Fransız hükümeti, 10 temmuz 1985'de batan Greenpeace'e ait 'Rainbow Warrior' gemisini, Fransız gizli servisi ajanlarının batırdığını kabul etti.
1993: New York Metropolitan Müzesi, 'Karun Hazinesi'ni Türkiye'ye geri göndermeye karar verdi.
2000: Bakanlar Kurulu, Kopenhag Kriterleri ile paralel olan İnsan Hakları Raporu'nu kabul etti.
Tarihte bugün: 21 Eylül
Ressam ve Şair Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1975 yılında 62 yaşındayken yaşamını yitirdi.
Dünyaca ünlü Türk ressam ve şairi Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1927’de Trabzon Lisesi’nde ünlü ressam Zeki Kocaemmi’nin öğrencisi oldu.
1929’da İstanbul Güzel Sanatlar Lisesi’ne giren ve ilk şiirlerini bu dönemde yazan Eyüboğlu, 1936 yılında Eren Eyüboğlu ile evlendi.
1940’lardan sonra duvar resimlerine yönelen, 1950’de mozaik çalışmalarına başlayan ve bu alanda uluslararası başarılar elde eden Eyüboğlu, 1958'de Uluslararası Brüksel Sergisi için 272 metrekarelik bir mozaik pano gerçekleştirdi ve bu eseriyle serginin büyük ödülü olan altın madalyayı kazandı.
1969'da Sao Paulo Bienali'nde onur madalyası kazanan Eyüboğlu, 1927’de başladığı resim öğretmenliğini ise ölümüne kadar sürdürdü.
Karadut
Karadutum, çatal karam, çingenem
Nar tanem, nur tanem, bir tanem
Ağaç isem dalımsın salkım saçak
Petek isem balımsın ağulum
Günahımsın, vebalimsin.
Dili mercan, dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum
Gökte ararken yerde bulduğum
Karadutum, çatal karam, çingenem
Daha nem olacaktın bir tanem
Gülen ayvam, ağlayan narımsın
Kadınım, kısrağım, karımsın.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1903: İlk kovboy filmi Kit Carson'un prömiyeri ABD'de yapıldı.
1932: Himayei Etfal Cemiyeti tarafından düzenlenen 'Alaturka Güreş' müsabakaları Taksim Stadyumu'nda yapıldı.
1938: İlk TV haber programı, BBC'de yayınlandı.
1943: Karikatürist Sedat Nuri İleri 55 yaşında öldü.
1943: İnönü Ansiklopedisi'nin ilk fasikülü yayımlandı.
1947: Zonguldak Kozlu kömür ocaklarındaki grizu patlamasında 48 işçi öldü.
1960: 27 Mayıs günü, 'Milli Birlik ve Hürriyet Bayramı' olarak kabul edildi.
1973: Sanat tarihçisi Tahsin Öz öldü.
1980: Orgeneral Haydar Saltık, Devlet Başkanı Genel Sekreteri oldu. Aynı gün Başbakan Bülend Ulusu, hükümetini açıkladı.
1989: Sinema Yönetmeni ve Yapımcı Ertem Eğilmez öldü.
2000: Gazeteci-Yazar Ahmet Taner Kışlalı suikastında araca bombayı yerleştirdiği belirtilen Rüştü Aytufan, Sapanca'da yakalandı.
Tarihte bugün: 20 Eylül
Naim Süleymanoğlu, 1988 yılında Seul Olimpiyat Oyunları'nda halter dalında altı dünya rekoru kırdı.
Bulgaristan'da 1967'de doğan Süleymanoğlu, haltere 1977'de dokuz yaşında başladı.
15 yaşında Brezilya'da düzenlenen Dünya Gençler Halter Şampiyonası'nda iki altın madalya alarak şampiyon olan Süleymanoğlu, halter tarihinde en genç dünya rekortmeni unvanını aldı.
Kariyeri boyunca üç olimpiyat altın madalyası, yedi dünya şampiyonluğu ve altı Avrupa şampiyonluğu olan 'cep herkülü', 46 kez dünya rekoru kırdı.
1984, 1985 ve 1986'da dünyada yılın haltercisi seçilen Süleymanoğlu, Türkiye adına müsabaklara katılmak için 1986'da Melbourne'de düzenlenen Dünya Halter Şampiyonası'nda Türkiye Büyükelçiliği'ne sığınarak Türkiye'ye iltica etti.
1988'de Avrupa Halter Şampiyonası'na Türkiye adına katılan ve üç altın madalya kazanan Süleymanoğlu'nun 1988 Seul Olimpiyatları'na Türkiye adına katılabilmesi için Türk hükümetince Bulgaristan'a 1 milyon dolar ödendi ve gerekli izin alındı.
Süleymanoğlu, 60 kg koparmada sırasıyla 145 kg, 150.5 kg, 152.5 kg, silkmede 175 kg, 188,5 kg, 190 kg, toplamda da 320 kg, 339 kg, 342.5 kg kaldırarak dokuz dünya altı olimpiyat rekoru kırdı.
1992 Barcelona Olimpiyatları, 1993 Dünya Şampiyonası, 1995 Avrupa halter şampiyonası ve Çin'de yapılan dünya şampiyonasından altın madalya ile dönen Süleymanoğlu, Uluslararası Halter Federasyonu'nun aralık 2000'de Atina'da toplanan kongresinde astbaşkanlığa seçildi.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
622: Hazreti Muhammed ile Hazreti Ebu Bekir, Medine'ye ulaştı.
1519: Portekizli kaşif Magellan, 270 kişi ve beş gemiyle İspanya'dan yola çıktı.
1933: Başbakan İsmet İnönü ve Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras'ın, Sofya'yı ziyaretinde, 1929 Tarafsızlık Antlaşması'nın süresi uzatıldı.
1937: Dolmabahçe Sarayı Veliahd Dairesi'nde, Atatürk'ün de isteğiyle, Türkiye'nin ilk resim ve heykel müzesi açıldı.
1946: Basın Kanunu TBMM'de kabul edildi.
1985: Halk müziği yorumcusu, opera sanatçısı, besteci ve şair Ruhi Su, 73 yaşında öldü.
1992: Özgür Gündem Gazetesi Yazarı Musa Anter, Diyarbakır'da öldürüldü.
1992: Gazeteci-Yazar İlhami Soysal, 64 yaşında öldü.
1994: Bakü'de petrol anlaşması imzalandı. İngiliz BP, Amerikan Amaco, Penzol, Rus Lukoil ve TPAO, bir konsorsiyum oluşturdu.
Tarihte bugün: 19 Eylül
Arjantin Cumhurbaşkanı Juan Peron, 1955'te askeri darbeyle devrildi ve Paraguay'a sürüldü.
Evita, 1944'te Juan Domingo Peron ile tanıştı. Albay unvanlı Peron, 1943'te askeri darbede rol oynayarak siyasete girdi.
Çalışma Bakanı olarak hükümette yer alan ve düşük gelirli işçilerin durumlarını düzeltmeye yönelik çalışan Juan Peron, 1944'teki darbenin ardından tutuklandı.
Serbest bırakıldıktan sonra Juan, Eva ile evlendi. 1946'da başbakan olan ve iki defa seçilen Peron, 1955 yılında ise askeri darbeyle devrildi ve Paraguay'a sürüldü.
İşçi sendikalarının örgütlenmesinde önemli rol üstlenen Evita ise 1947'de kadınların oy verme hakkı elde etmesini sağladı.
Fakir halka yiyecek, para ve ilaç yardımında bulunan, çocuklar için de yardım kampanyaları düzenleyen Evita Peron, 26 temmuz 1952’de 33 yaşında kanserden öldü.
1973 yılında Peron bir kere daha seçimle başa geldi, 1974 yılında ise yaşamını yitirdi. Peron'un evlendiği yeni eşi Isabel Peron başa geçti ancak 1976'da hükümetle beraber düştü.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1575: Padişah III Murat'ın görevlendirdiği Müneccimbaşı Takiyüddin Efendi'nin öncülüğünde kurulan İstanbul Rasathanesi, açıldı. Rasathane, devrin Şeyhülislamı tarafından 1580'de yıktırıldı. Araştırmacılar, rasathanenin Galatasaray Lisesi civarında kurulduğunu tahmin ediyorlar.
1893: Yeni Zelanda Kolonisi, kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ulus oldu. Bu atılımın öncüsü, 1866'da ''adın hareketi'ni başlatan Kate Sheppard idi.
1921: TBMM, Mustafa Kemal Paşa'ya, 'Mareşal' rütbesiyle 'Gazi' unvanı verdi.
1951: Kuzey Atlantik Paktı Konseyi, Türkiye ve Yunanistan'a NATO'ya katılma çağrısı yaptı.
1961: Eski başbakanlardan, Ordinaryüs Prof. Şemsettin Günaltay öldü.
1970: Türk Hava Yollarının 'Antalya' adlı uçağı Isparta yakınlarında düştü: 154 kişi öldü.
1981: Yahya Demirel, Türk vatandaşlığından çıkarıldı.
1982: İsveç'te seçimleri Sosyal Demokratlar kazandı; Olof Palme başbakan oldu.
1985: Meksika'nın başkenti Meksiko'da meydana gelen 8.1 büyüklüğündeki depremde, 35 binden fazla kişi öldü.
1987: 10'uncu Akdeniz Oyunlarında Serbest Güreş Milli Takımı, 6 altın, 1 gümüş madalya ile takım halinde şampiyon oldu.
Tarihte bugün: 17 Eylül
Adnan Menderes, 1961'de İmralı Adası'nda idam edildi.
Aydınlı zengin bir çiftçinin oğlu olarak 1899'da doğan Menderes, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu ve Kurtuluş Savaşı'nda savaşarak İstiklal Madalyası aldı.
'Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın bir kolunu organize eden ve Cumhuriyet Halk Partisi'ne katılan Menderes, 1946'da, Demokrat Parti'yi kurdu.
14 mayıs 1950 seçimlerinde DP'nin iktidara gelmesiyle Menderes de başbakan oldu. Menderes, daha liberal bir ekonomi görüşüne sahipti ancak, ekonomik girişimleri aşırı ithalata sebep oldu.
Döneminde Kore'ye asker gönderilen, tarım makineleştirilen, Türkçe okunması mecburi olan ezan istenilen dilde okunabilen Menderes, toplumun entellektüel kesimi ve Atatürk devrimlerinin tehlikede olduğunu düşünen askeri kesim arasında popülerliğini giderek yitirmeye başladı.
27 mayıs 1960'da sabah Ankara Radyosu'ndan yapılan bir anonsta şöyle deniyordu:
''Bugün, demokrasimizin içine düştüğü buhran ve en son müessif hadiseler dolayısıyla ve kardeş kavgasına meydan vermem*k maksadıyla, Türk Silahlı Kuvvetleri, memleketin idaresini eline almıştır.''
Cumhurbaşkanı Celal Bayar Çankaya Köşkü'nde, Başbakan Adnan Menderes Kütahya'da gözetim altına alındı.
DP üyeleri çeşitli suçlardan Yassıada'da yargılandı. Dava sonunda Anayasa'yı ihlal suçundan Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu idama mahkum edildi. Celal Bayar'ın cezası yaş haddi nedeniyle müebbed hapse çevrildi.
Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 eylül 1961, Adnan Menderes ise 17 eylül 1961'de İmralı Adası'nda asılarak idam edildi. 7 kasim 1964’de, Celal Bayar’ın hapis cezasi Cumhurbaskani Cemal Gürsel’in affi ile kaldirildi.
Menderes'in mezarı ölümünden 29 yıl sonra İmralı'dan alınarak İstanbul'daki bir anıtmezara taşındı.
Günün diğer önemli gelişmeleri:
1787: ABD Anayasası kabul edildi.
1908: Havacı Orwill Wright ve beraber uçtuğu arkadaşı Thomas E. Selfridge, uçak kazası geçirdiler. Kazada yaşamını kaybeden Selfridge, uçak kazasında yaşamını yitiren ilk insan oldu.
1934: Türkiye, Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) üyeliğine kabul edildi.
1941: İngiliz ve Sovyet işgali altındaki İran'da Şah Rıza tahtan müzikildi, yerine oğlu Muhammed Rıza Pehlevi geçti.
1960: Profesör Dr. Tarık Zafer Tunaya, Devrim Ocakları başkanı oldu.
1967: Kayseri'de yapılan Kayserispor-Sivasspor futbol maçında çıkan olaylarda 40 kişi öldü, çok sayıda kişi yaralandı.
1996: ABD Başkanı Bill Clinton, Kuveyt'e 3 bin 500 asker gönderdi. Bill Clinton, Irak'ı saldırgan davranışlarına son vermesi konusunda uyardı.
